Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ
Η Κάλυμνος είναι νησί των Δωδεκανήσων, στο νοτιοανατολικό Αιγαίο . Η έκταση της είναι 110,581 τ. χμ.
με αποτέλεσμα να είναι το 26ο μεγαλύτερο ελληνικό νησί . Βρίσκεται νότια της Λέρου από την οποία τη χωρίζει ομώνυμος στενός πορθμός
(Λέρου), ή διώρυγα Καλύμνου, ή "Διαπόρι", έχοντας ΝΑ. την Κω και σε απόσταση 14 μίλια προς Α. τις τουρκικές ακτές της Μικράς Ασίας. Προς Ν.
έχει το Κρητικό πέλαγος και προς
Δ. και Β. το Ικάριο πέλαγος . Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011 ο
πληθυσμός ανέρχεται στους 16.179 κατοίκους.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
Η Κάλυμνος κατοικείται από τους χρόνους της νεολιθικής εποχής. Αρχαιότεροι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες. Το αποδεικνύουν τα ερείπια με Καρικά χαρακτηριστικά στην αρχαία μητρόπολη του Κάστελλα, κοντά στα σημερινά Στημένια. Αργότερα το κατοίκησαν οι Φοίνικες, πράγμα που μαρτυρούν τα ερείπια που υπάρχουν στον Εμπορειό. Στην περίοδο 1150 π.Χ. - 800 π.Χ., η Κάλυμνος εποικίστηκε από τους Δωριείς. Σημαντική απόδειξη είναι η σημερινή ονομασία ΔΑΜΟΣ και τα αξιόλογα ερείπια του Ιερού από το ναό του θεού Απόλλωνα. Επιγραφές που σώζονται σήμερα μαρτυρούν ότι οι Δωριείς κυριάρχησαν στο νησί με αρχηγό το Θεσσαλό, γιο του Ηρακλή και της Χαλκιόπης.
Ο Όμηρος την ονομάζει Καλύδνες και αναφέρει ότι συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο στέλνοντας μαζί με άλλα νησιά 30 πλοία με αρχηγούς τον Φείδιππο και τον Άντιφο. Μετά τον Τρωικό πόλεμο (σύμφωνα με τον Διόδωρο), τέσσερα από τα πλοία του Αγαμέμνονα στο γυρισμό τους ναυάγησαν έξω από το νησί. Τα πληρώματά τους (Αργείοι και Επιδαύριοι) εγκαταστάθηκαν τότε μόνιμα στο νησί και έχτισαν ένα οικισμό πάνω στο οροπέδιο του νησιού, που, σε ανάμνηση της μακρινής τους πατρίδας, ονομάστηκε Άργος. Για πολύ καιρό υπήρξε η πρωτεύουσα του νησιού.
Στο τέλος της Αρχαϊκής εποχής και στις αρχές των Κλασικών χρόνων η Κάλυμνος είναι μια πολιτεία αυτόνομη. Το πολίτευμά της είναι δημοκρατικό, αφού οι αποφάσεις παίρνονται από την Εκκλησία του λαού -που λέγεται αλλιώς Δάμος- και από τη Βουλή. Όμως η αυτονομία της δεν κράτησε πολύ, γιατί την κατέλαβαν οι Πέρσες, τότε που κυρίευσαν τις Ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Απελευθερώνεται το 477 π.Χ., γίνεται μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, μαζί με τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, την Κω και τη Ρόδο και πληρώνει φόρο στο ταμείο της συμμαχίας που βρίσκεται στη Δήλο.
Στον Πελοποννησιακό πόλεμο δε φαίνεται να παίρνει μέρος, αφού ο Θουκυδίδης δεν την αναφέρει καθόλου ανάμεσα σε άλλα νησιά. Το 357 π.Χ. η Κάλυμνος παύει να είναι ελεύθερη. Υποτάσσεται στην εξουσία του βασιλιά της Αλικαρνασσού Μαύσωλου. Μετά από 15 χρόνια περίπου, η Κάλυμνος επαναστατεί, αποκτά την ελευθερία της και ξαναγίνεται σύμμαχος των Αθηναίων. Κατά την κλασική εποχή παρουσίασε αξιόλογη πολιτιστική ακμή. Κατάλοιπο της εποχής εκείνης είναι τα σωζόμενα μέχρι σήμερα ερείπια του ναού του Καλυνδέου Απόλλωνα.
Αργότερα την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους ανήκε στο θέμα της Σάμου. Το 10ο αι. την κατέστρεψαν οι Τούρκοι και τον 14ο αιώνα την κατέλαβαν οι Ενετοί Ιππότες του Αγίου Ιωάννη.Οι Ιωαννίτες ιππότες ανακατασκεύασαν τα τείχη του κάστρου,που υπήρχε στο νησί από τον 10ο αιώνα, το διεύρυναν και έκτοτε αποτέλεσε το οικιστικό κέντρο του νησιού έως τις αρχές του 18ου αιώνα. Το 1522 υποτάχθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι αργότερα της παραχώρησαν προνόμια. Το 1912 την κατέλαβαν οι Ιταλοί, οι οποίοι, ύστερα από 35 περίπου χρόνια, την παραχώρησαν στην Ελλάδα, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Η επίσημη ενσωμάτωση με την Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948.
Η νεότερη ιστορία της Καλύμνου συνδέθηκε με την αλιεία, την επεξεργασία και το εμπόριο του σφουγγαριού.
Ο Όμηρος την ονομάζει Καλύδνες και αναφέρει ότι συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο στέλνοντας μαζί με άλλα νησιά 30 πλοία με αρχηγούς τον Φείδιππο και τον Άντιφο. Μετά τον Τρωικό πόλεμο (σύμφωνα με τον Διόδωρο), τέσσερα από τα πλοία του Αγαμέμνονα στο γυρισμό τους ναυάγησαν έξω από το νησί. Τα πληρώματά τους (Αργείοι και Επιδαύριοι) εγκαταστάθηκαν τότε μόνιμα στο νησί και έχτισαν ένα οικισμό πάνω στο οροπέδιο του νησιού, που, σε ανάμνηση της μακρινής τους πατρίδας, ονομάστηκε Άργος. Για πολύ καιρό υπήρξε η πρωτεύουσα του νησιού.
Στο τέλος της Αρχαϊκής εποχής και στις αρχές των Κλασικών χρόνων η Κάλυμνος είναι μια πολιτεία αυτόνομη. Το πολίτευμά της είναι δημοκρατικό, αφού οι αποφάσεις παίρνονται από την Εκκλησία του λαού -που λέγεται αλλιώς Δάμος- και από τη Βουλή. Όμως η αυτονομία της δεν κράτησε πολύ, γιατί την κατέλαβαν οι Πέρσες, τότε που κυρίευσαν τις Ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Απελευθερώνεται το 477 π.Χ., γίνεται μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, μαζί με τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, την Κω και τη Ρόδο και πληρώνει φόρο στο ταμείο της συμμαχίας που βρίσκεται στη Δήλο.
Στον Πελοποννησιακό πόλεμο δε φαίνεται να παίρνει μέρος, αφού ο Θουκυδίδης δεν την αναφέρει καθόλου ανάμεσα σε άλλα νησιά. Το 357 π.Χ. η Κάλυμνος παύει να είναι ελεύθερη. Υποτάσσεται στην εξουσία του βασιλιά της Αλικαρνασσού Μαύσωλου. Μετά από 15 χρόνια περίπου, η Κάλυμνος επαναστατεί, αποκτά την ελευθερία της και ξαναγίνεται σύμμαχος των Αθηναίων. Κατά την κλασική εποχή παρουσίασε αξιόλογη πολιτιστική ακμή. Κατάλοιπο της εποχής εκείνης είναι τα σωζόμενα μέχρι σήμερα ερείπια του ναού του Καλυνδέου Απόλλωνα.
Αργότερα την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους ανήκε στο θέμα της Σάμου. Το 10ο αι. την κατέστρεψαν οι Τούρκοι και τον 14ο αιώνα την κατέλαβαν οι Ενετοί Ιππότες του Αγίου Ιωάννη.Οι Ιωαννίτες ιππότες ανακατασκεύασαν τα τείχη του κάστρου,που υπήρχε στο νησί από τον 10ο αιώνα, το διεύρυναν και έκτοτε αποτέλεσε το οικιστικό κέντρο του νησιού έως τις αρχές του 18ου αιώνα. Το 1522 υποτάχθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι αργότερα της παραχώρησαν προνόμια. Το 1912 την κατέλαβαν οι Ιταλοί, οι οποίοι, ύστερα από 35 περίπου χρόνια, την παραχώρησαν στην Ελλάδα, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Η επίσημη ενσωμάτωση με την Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948.
Η νεότερη ιστορία της Καλύμνου συνδέθηκε με την αλιεία, την επεξεργασία και το εμπόριο του σφουγγαριού.
Καλύμνιοι σφουγγαράδες
Οι ήρωες των βυθών!Η θάλασσα της Καλύμνου απέραντη∙ βαθυγάλανη∙ γεμάτη κρυμμένα μυστικά και ιστορίες ναυτοσύνης στα όρια του μύθου, αντρώνει στα σπλάχνα της τους φημισμένους σφουγγαράδες. Ατρόμητα παλικάρια, που παλεύουν με τα στοιχειά της για να ανακαλύψουν, εκεί στα άδυτα των βυθών, τους κρυμμένους της θησαυρούς.
Η Κάλυμνος έχει αποκτήσει παγκόσμια φήμη ως τόπος δυτών και σφουγγαράδων. Για τους ντόπιους το κυνήγι των σφουγγαριών ήταν πηγή βιοπορισμού∙ μια «επικίνδυνη αποστολή», που μόνο οι ικανοί και τολμηροί μπορούσαν να βγάλουν εις πέρας.
Η μακραίωνη παράδοση της σπογγαλιείας καθόρισε την ταυτότητα του νησιού και συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ευημερία των κατοίκων της. Οι δραστήριοι Καλύμνιοι έμποροι πουλούσαν την πολύτιμη σοδειά αρχίζοντας από τη Σύρο, το Ναύπλιο, την Κωνσταντινούπολη για να φτάσουν μέχρι την Οδησσό, την Πετρούπολη, τη Μόσχα, την Τεργέστη, τη Μέση Ανατολή…
Οι ήρωες των βυθών!Η θάλασσα της Καλύμνου απέραντη∙ βαθυγάλανη∙ γεμάτη κρυμμένα μυστικά και ιστορίες ναυτοσύνης στα όρια του μύθου, αντρώνει στα σπλάχνα της τους φημισμένους σφουγγαράδες. Ατρόμητα παλικάρια, που παλεύουν με τα στοιχειά της για να ανακαλύψουν, εκεί στα άδυτα των βυθών, τους κρυμμένους της θησαυρούς.
Η Κάλυμνος έχει αποκτήσει παγκόσμια φήμη ως τόπος δυτών και σφουγγαράδων. Για τους ντόπιους το κυνήγι των σφουγγαριών ήταν πηγή βιοπορισμού∙ μια «επικίνδυνη αποστολή», που μόνο οι ικανοί και τολμηροί μπορούσαν να βγάλουν εις πέρας.
Η μακραίωνη παράδοση της σπογγαλιείας καθόρισε την ταυτότητα του νησιού και συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ευημερία των κατοίκων της. Οι δραστήριοι Καλύμνιοι έμποροι πουλούσαν την πολύτιμη σοδειά αρχίζοντας από τη Σύρο, το Ναύπλιο, την Κωνσταντινούπολη για να φτάσουν μέχρι την Οδησσό, την Πετρούπολη, τη Μόσχα, την Τεργέστη, τη Μέση Ανατολή…
Μέθοδοι κατάδυσης
Από ιστορικές πηγές του 1800 πληροφορούμαστε για τα «ταξίδια ζωής ή θανάτου» των τολμηρών σφουγγαράδων, που αρχές της άνοιξης, με λίγες προμήθειες και μόνο εφόδιο την αντοχή της αναπνοής τους, ξεκινούσαν για να ψαρέψουν σφουγγάρια. Ήταν οι θρυλικοί γυμνοί δύτες, που βουτούσαν σε βάθος μέχρι και 30 μέτρων ζωσμένοι με μια βαριά σκανδαλόπετρα – ένα κομμάτι μαρμάρου που τους βοηθούσε να καταδυθούν γρήγορα και βαθιά. Το φθινόπωρο, όταν η κρύα θάλασσα δεν επέτρεπε την κατάδυση, επέστρεφαν στο νησί που τους περίμενε με δάκρια συγκίνησης και χαράς.
Κατά τη δεκαετία του 1860 εφαρμόστηκε μια νέα - επαναστατική για τα χρόνια εκείνα - μέθοδος κατάδυσης, το σκάφανδρο ή φόρεμα. Με το σύστημα αυτό, ο δύτης έφερε πλήρη ενδυμασία (στολή, περικεφαλαία σκάφανδρου, χάλκινο θώρακα, παπούτσια, βαρίδια στο στήθος), που του επέτρεπε την παραμονή στο βυθό για πολύ περισσότερη ώρα. Κατά τη διάρκεια της κατάδυσης, μια χειροκίνητη αεραντλία με έμβολα έστελνε μέσω ενός σωλήνα, που ονομαζόταν μαρκούτσι, φυσικό αέρα στην περικεφαλαία του δύτη. Όσο αποτελεσματική ήταν η μέθοδος αυτή, άλλο τόσο αποδείχτηκε και επικίνδυνη καταγράφοντας χιλιάδες θανάτους και παραλύσεις (νόσος των δυτών), λόγω της άγνοιας των κανόνων κατάδυσης – κυρίως στο στάδιο της ανάδυσης – από τους δύτες.
Στα 1920 υιοθετήθηκε ένας νέος αναπνευστικός μηχανισμός, η μέθοδος Φερνέζ, χάρη στην οποία ελαττώθηκαν τα ατυχήματα. Τα πλεονεκτήματα του μηχανισμού ήταν: η χρήση μικρού αερόσακου φορεμένου στην πλάτη του δύτη που του εξασφάλιζε ομαλή ροή αέρα, η κατάργηση της βαριάς στολής και ο ελαφρύς σωλήνας τροφοδοσίας αέρα.
Τη δεκαετία του 1970 όλες οι παλαιότερες μέθοδοι κατάδυσης αντικαταστάθηκαν από το σύγχρονο σύστημα του ναργιλέ, όπου ο δύτης φορά στολή βατραχανθρώπου και ένας αεροσυμπιεστής του παρέχει αέρα από το σκάφος. Παράλληλα, οι δύτες εκπαιδεύονται στην Κρατική Σχολή Δυτών της Καλύμνου – μοναδική στο είδος της στην Ελλάδα – που τους παρέχει κρατικό επαγγελματικό δίπλωμα δύτη.
Η προετοιμασία για το μεγάλο ταξίδι, διάρκειας 6-7 μηνών, ήταν για τους σφουγγαράδες μια μικρή ιεροτελεστία. Ας την αναβιώσουμε…
Από ιστορικές πηγές του 1800 πληροφορούμαστε για τα «ταξίδια ζωής ή θανάτου» των τολμηρών σφουγγαράδων, που αρχές της άνοιξης, με λίγες προμήθειες και μόνο εφόδιο την αντοχή της αναπνοής τους, ξεκινούσαν για να ψαρέψουν σφουγγάρια. Ήταν οι θρυλικοί γυμνοί δύτες, που βουτούσαν σε βάθος μέχρι και 30 μέτρων ζωσμένοι με μια βαριά σκανδαλόπετρα – ένα κομμάτι μαρμάρου που τους βοηθούσε να καταδυθούν γρήγορα και βαθιά. Το φθινόπωρο, όταν η κρύα θάλασσα δεν επέτρεπε την κατάδυση, επέστρεφαν στο νησί που τους περίμενε με δάκρια συγκίνησης και χαράς.
Κατά τη δεκαετία του 1860 εφαρμόστηκε μια νέα - επαναστατική για τα χρόνια εκείνα - μέθοδος κατάδυσης, το σκάφανδρο ή φόρεμα. Με το σύστημα αυτό, ο δύτης έφερε πλήρη ενδυμασία (στολή, περικεφαλαία σκάφανδρου, χάλκινο θώρακα, παπούτσια, βαρίδια στο στήθος), που του επέτρεπε την παραμονή στο βυθό για πολύ περισσότερη ώρα. Κατά τη διάρκεια της κατάδυσης, μια χειροκίνητη αεραντλία με έμβολα έστελνε μέσω ενός σωλήνα, που ονομαζόταν μαρκούτσι, φυσικό αέρα στην περικεφαλαία του δύτη. Όσο αποτελεσματική ήταν η μέθοδος αυτή, άλλο τόσο αποδείχτηκε και επικίνδυνη καταγράφοντας χιλιάδες θανάτους και παραλύσεις (νόσος των δυτών), λόγω της άγνοιας των κανόνων κατάδυσης – κυρίως στο στάδιο της ανάδυσης – από τους δύτες.
Στα 1920 υιοθετήθηκε ένας νέος αναπνευστικός μηχανισμός, η μέθοδος Φερνέζ, χάρη στην οποία ελαττώθηκαν τα ατυχήματα. Τα πλεονεκτήματα του μηχανισμού ήταν: η χρήση μικρού αερόσακου φορεμένου στην πλάτη του δύτη που του εξασφάλιζε ομαλή ροή αέρα, η κατάργηση της βαριάς στολής και ο ελαφρύς σωλήνας τροφοδοσίας αέρα.
Τη δεκαετία του 1970 όλες οι παλαιότερες μέθοδοι κατάδυσης αντικαταστάθηκαν από το σύγχρονο σύστημα του ναργιλέ, όπου ο δύτης φορά στολή βατραχανθρώπου και ένας αεροσυμπιεστής του παρέχει αέρα από το σκάφος. Παράλληλα, οι δύτες εκπαιδεύονται στην Κρατική Σχολή Δυτών της Καλύμνου – μοναδική στο είδος της στην Ελλάδα – που τους παρέχει κρατικό επαγγελματικό δίπλωμα δύτη.
Η προετοιμασία για το μεγάλο ταξίδι, διάρκειας 6-7 μηνών, ήταν για τους σφουγγαράδες μια μικρή ιεροτελεστία. Ας την αναβιώσουμε…
Τα ποκινήματα
Η προετοιμασία του απόπλου (τα ποκινήματα) διαρκούσε σχεδόν δύο μήνες - Φεβρουάριο με Μάρτιο – και σ’ όλο το νησί σήμαινε συναγερμός! Οι καπεταναίοι ναυτολογούσαν (τσουρμάριζαν) τα πληρώματα∙ συγκέντρωναν με πυρετώδεις ρυθμούς τα εργαλεία της δουλειάς∙ ετοίμαζαν το κουμπάνι τους (προμήθειες) για την τροφοδοσία του πληρώματος: γαλέτες, καβουρμάς, όσπρια, παστά ψάρια σε τσουβάλια και άφθονο νερό σε βαρέλια συγκεντρώνονταν στο ντεπόζιτο.
Πριν την αναχώρηση, απαραίτητος ήταν ο αγιασμός και η επίκληση για βοήθεια στη χάρη του Αγίου Νικολάου, προστάτη και πνευματικό «καταφύγιο» των δυτών.
Βίρα τις άγκυρες
Η μέρα της αναχώρησης ήταν δύσκολη και φορτισμένη από έντονα συναισθήματα. Μανάδες, γυναικόπαιδα, ηλικιωμένοι σφουγγαράδες μαζεύονταν στο λιμάνι για να αποχαιρετήσουν τους δικούς τους ανθρώπους. Τα καΐκια σαλπάρανε και ο ορίζοντας γέμιζε από άσπρα μαντήλια του αποχαιρετισμού και ευχές για καλό ταξίδι.
Ο στόλος των σκαφών ήταν προσαρμοσμένος στις εκάστοτε ανάγκες των εφαρμοζόμενων σπογγαλιευτικών μεθόδων. Τις σκάφες, τα καΐκια δηλαδή που χρησιμοποιούσαν οι «γυμνοί δύτες» διαδέχτηκαν οι αχταρμάδες ή μηχανοκάικα, η γυαλάδικη βάρκα, η καγκάβα, το ντεπόζιτο, το μπακέτο.
Ο «βούτος» για σφουγγάρια γνώρισε τεράστια άνθηση στα μέσα του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Αξιόλογος αλιευτικός στόλος αναπτύχθηκε σε όλα τα Δωδεκάνησα (πρωτίστως, όμως, στη Σύμη και την Κάλυμνο), αλλά και στην Αίγινα, την Ύδρα, την Πάρο, τη Χαλκίδα, το νησί Κούταλη της θάλασσας του Μαρμαρά… Κόντρα στα μανιασμένα κύματα, τους αέρηδες, τις ξέρες και τις κακοτοπιές των ακτών, οι σφουγγαράδες «κουρσεύουν» τα βαθιά αιγαιοπελαγίτικα νερά, τα αλιευτικά πεδία της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής.
Η μέρα της αναχώρησης ήταν δύσκολη και φορτισμένη από έντονα συναισθήματα. Μανάδες, γυναικόπαιδα, ηλικιωμένοι σφουγγαράδες μαζεύονταν στο λιμάνι για να αποχαιρετήσουν τους δικούς τους ανθρώπους. Τα καΐκια σαλπάρανε και ο ορίζοντας γέμιζε από άσπρα μαντήλια του αποχαιρετισμού και ευχές για καλό ταξίδι.
Ο στόλος των σκαφών ήταν προσαρμοσμένος στις εκάστοτε ανάγκες των εφαρμοζόμενων σπογγαλιευτικών μεθόδων. Τις σκάφες, τα καΐκια δηλαδή που χρησιμοποιούσαν οι «γυμνοί δύτες» διαδέχτηκαν οι αχταρμάδες ή μηχανοκάικα, η γυαλάδικη βάρκα, η καγκάβα, το ντεπόζιτο, το μπακέτο.
Ο «βούτος» για σφουγγάρια γνώρισε τεράστια άνθηση στα μέσα του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Αξιόλογος αλιευτικός στόλος αναπτύχθηκε σε όλα τα Δωδεκάνησα (πρωτίστως, όμως, στη Σύμη και την Κάλυμνο), αλλά και στην Αίγινα, την Ύδρα, την Πάρο, τη Χαλκίδα, το νησί Κούταλη της θάλασσας του Μαρμαρά… Κόντρα στα μανιασμένα κύματα, τους αέρηδες, τις ξέρες και τις κακοτοπιές των ακτών, οι σφουγγαράδες «κουρσεύουν» τα βαθιά αιγαιοπελαγίτικα νερά, τα αλιευτικά πεδία της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής.
Πλούσια τα «ελέη» της θάλασσας
Τα σφουγγάρια έχουν σπάνια αρχιτεκτονική, βασισμένη σε ένα σύστημα σωλήνων νερού που σχηματίζουν μαιάνδρους. Μέσω των χιλιάδων πόρων τους αντλούν μεγάλες ποσότητες νερού που φτάνουν στο τριπλάσιο του όγκου τους.
Διακρίνονται σε εμπορικά και μη εμπορικά. Τα εμπορικά είδη που αλιεύονται στο Αιγαίο και τον ευρύτερο μεσογειακό χώρο είναι:
Τα σφουγγάρια έχουν σπάνια αρχιτεκτονική, βασισμένη σε ένα σύστημα σωλήνων νερού που σχηματίζουν μαιάνδρους. Μέσω των χιλιάδων πόρων τους αντλούν μεγάλες ποσότητες νερού που φτάνουν στο τριπλάσιο του όγκου τους.
Διακρίνονται σε εμπορικά και μη εμπορικά. Τα εμπορικά είδη που αλιεύονται στο Αιγαίο και τον ευρύτερο μεσογειακό χώρο είναι:
- το καπάδικο
- ο ματαπάς ή φίνο ή ελληνικός σπόγγος μπάνιου
- η μελάθη ή τούρκικο φλυτζάνι ή λεπτός σπόγγος της Συρίας
- το αυτί ελέφαντα ή λαγόφυτο ή ψαθούρι ή λαφίνα
- η τσιμούχα ή δερματώδης σπόγγος
Το λεξικό των σφουγγαράδων
Σκάφη: είδος 15μετρου καϊκιού απ’ όπου βουτούσαν οι δύτες ελεύθερης κατάδυσης.
Ντεπόζιτο (=φορτηγίδα): καΐκια που μετέφεραν τις προμήθειες (τρόφιμα και νερό) και υποστήριζαν τα μικρά σφουγγαράδικα. Ταξίδευαν μαζί με τις σκάφες και τους αχταρμάδες ή κουβαλούσαν τις γυαλάδικες βάρκες.
Αχταρμάδες ή μηχανοκάικα: με μήκος 9-10 μέτρα, με μεγάλη καμπυλότητα και επιφάνεια καταστρώματος, όπου δέσποζε η χειροκίνητη αεραντλία, και κουκέτες για την ανάπαυση των δυτών.
Γυαλάδικες βάρκες: οι βάρκες των φτωχών σπογγαλιέων. Ο εξοπλισμός τους περιλάμβανε ένα καμάκι με προέκταση και τη γυάλα, δηλαδή έναν μεταλλικό κύλινδρο με γυαλί στο κάτω μέρος για να βλέπουν και να καμακώνουν τα σφουγγάρια στο βυθό.
Καγκάβα (= το σπογγαλιευτικό σκάφος): τρεχαντήρι, χωρητικότητας 8 – 10 τόνων, με ιδιαίτερα ισχυρή πρύμνη απ’ όπου σερνόταν το εργαλείο της καγκάβας στον πυθμένα της θάλασσας.
Μπακέτο: σκάφος επικοινωνίας μεταξύ των σφουγγαράδων και του νησιού τους. Μετέφερε τα σφουγγάρια και γύριζε πίσω με φρέσκα τρόφιμα, νερό, αλληλογραφία και νέο πλήρωμα.
Σκάφη: είδος 15μετρου καϊκιού απ’ όπου βουτούσαν οι δύτες ελεύθερης κατάδυσης.
Ντεπόζιτο (=φορτηγίδα): καΐκια που μετέφεραν τις προμήθειες (τρόφιμα και νερό) και υποστήριζαν τα μικρά σφουγγαράδικα. Ταξίδευαν μαζί με τις σκάφες και τους αχταρμάδες ή κουβαλούσαν τις γυαλάδικες βάρκες.
Αχταρμάδες ή μηχανοκάικα: με μήκος 9-10 μέτρα, με μεγάλη καμπυλότητα και επιφάνεια καταστρώματος, όπου δέσποζε η χειροκίνητη αεραντλία, και κουκέτες για την ανάπαυση των δυτών.
Γυαλάδικες βάρκες: οι βάρκες των φτωχών σπογγαλιέων. Ο εξοπλισμός τους περιλάμβανε ένα καμάκι με προέκταση και τη γυάλα, δηλαδή έναν μεταλλικό κύλινδρο με γυαλί στο κάτω μέρος για να βλέπουν και να καμακώνουν τα σφουγγάρια στο βυθό.
Καγκάβα (= το σπογγαλιευτικό σκάφος): τρεχαντήρι, χωρητικότητας 8 – 10 τόνων, με ιδιαίτερα ισχυρή πρύμνη απ’ όπου σερνόταν το εργαλείο της καγκάβας στον πυθμένα της θάλασσας.
Μπακέτο: σκάφος επικοινωνίας μεταξύ των σφουγγαράδων και του νησιού τους. Μετέφερε τα σφουγγάρια και γύριζε πίσω με φρέσκα τρόφιμα, νερό, αλληλογραφία και νέο πλήρωμα.
|
|
|
|
|
|
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΤΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
Ο επισκέπτης του νησιού σίγουρα θα συναντήσει πολλά κι ενδιαφέροντα για να γνωρίσει , να χαλαρώσει και να ψυχαγωγηθεί.
Εκκλησίες , ξωκλήσια και μοναστήρια
Ο εντυπωσιακός ναός του προστάτη της Καλύμνου Αγίου Νικολάου.
Κτίστηκε στο β’ μισό του 19ου αιώνα.
Και αυτός κοσμείται με σπουδαία έργα Καλυμνίων ζωγράφων του 19ου και 20ού αιώνα.
Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλούν το μαρμάρινο τέμπλο, ο Επισκοπικός θρόνος και η εξωτερική λίθινη τοιχοδομία του ναού.
Ο Μητροπολιτικός ναός της Μεταμορφώσεως στην Πόθια.
Κτίστηκε στα 1861.
Κοσμείται με εξαιρετικής ομορφιάς αναγεννησιακούς πίνακες των μεγάλων Καλυμνίων ζωγράφων του 19ου αιώνα.
Μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας δημιουργήματα αποτελούν το μαρμάρινο τέμπλο του, έργο του Τήνιου Ιωάννη Χαλεπά (1877) και ο Επισκοπικός θρόνος.
Ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Σάββα, «του θαυματουργού», δεσπόζει ακριβώς πάνω απ’ το λιμάνι και κοσμείται με αγιογραφίες ιδιαίτερης καλλιτεχνικής και ποιοτικής αξίας.
Ο επισκέπτης μπορεί να προσκυνήσει την Κάρα του Αγίου που ευλαβικά φυλάσσεται μέσα στον ναό.
Η μαγευτική θέα της κοιλάδας της Πόθιας και της θαλάσσιας περιοχής προς την Ανατολή μαζί με την ηρεμία της Μονής, συμπληρώνουν την μοναδικότητα του εξωτερικού χώρου του ναού.
Η εκκλησία της Παναγιάς της Χαριτωμένης (1794) με το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο της, βρίσκεται στην Χώρα, την πρώτη πρωτεύουσα της Καλύμνου και έχει μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, σχετικά με την εύρεση της παλαιάς εικόνας της Παναγίας, που κοσμεί την εκκλησία και σχετικά με την ανέγερση του ναού, όπου χρησιμοποιήθηκαν υλικά (κίονες, κιονόκρανα, επιγραφές, ανάγλυφα, δόμοι) από το ιερό του Δηλίου Απόλλωνα.
Σήμερα σώζονται, στα αρχικά τους εμφανή σημεία, σε άριστη κατάσταση.
Παναγιά η Κυρά-Χωστή, βυζαντινός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (κοντά στο λιμάνι της Ρίνας).
Χρονολογείται στον 11ο μ. Χ. αιώνα.
Αποτελείται από τρία διαμερίσματα.
Στο ανατολικό διατηρείται πλούσιος ζωγραφικός διάκοσμος.
Μέσα κι έξω από το ναό υπάρχουν διάφορα εντοιχισμένα παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά μέλη, προφανώς προερχόμενα από παρακείμενη βασιλική.
Το μοναστήρι του Σταυρού, κουρνιασμένο στο βουνό, πάνω από την παραλία Καντούνι, με το γνήσιο του εσωτερικό διάκοσμο, προσελκύει όχι μόνο πιστούς κατά τον εορτασμό της 14ης Σεπτεμβρίου, αλλά και περιπατητές, που απολαμβάνουν την διαδρομή καθημερινά.
Το συγκρότημα που αποτελεί το Μοναστήρι του Αγ. Παντελεήμονα, (17ος αιώνας) προσελκύει χιλιάδες ντόπιους και ξένους, ιδιαίτερα στην Χάρη του, και θεωρείται σαν δεύτερος Πολιούχος του νησιού, μετά (ή ίσος με) τον Άγιο Νικόλαο.
Χωμένο στο δασύλλιο του, στην πλαγιά της βορειοανατολικής μεριάς της κοιλάδας του Πανόρμου, με το εκκλησάκι του χτισμένο μέσα σε φυσική σπηλιά και την πηγή που στάζει (όπως διατείνονται κάποιοι, «γιατρεύει πληγές») πάνω από το δεξί αναλόγιο, αποτελεί το απαραίτητο προσκύνημα όσον Καλυμνίων έρχονται για διακοπές από τους τόπους μετανάστευσης τους.
Κτίστηκε στο β’ μισό του 19ου αιώνα.
Και αυτός κοσμείται με σπουδαία έργα Καλυμνίων ζωγράφων του 19ου και 20ού αιώνα.
Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλούν το μαρμάρινο τέμπλο, ο Επισκοπικός θρόνος και η εξωτερική λίθινη τοιχοδομία του ναού.
Ο Μητροπολιτικός ναός της Μεταμορφώσεως στην Πόθια.
Κτίστηκε στα 1861.
Κοσμείται με εξαιρετικής ομορφιάς αναγεννησιακούς πίνακες των μεγάλων Καλυμνίων ζωγράφων του 19ου αιώνα.
Μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας δημιουργήματα αποτελούν το μαρμάρινο τέμπλο του, έργο του Τήνιου Ιωάννη Χαλεπά (1877) και ο Επισκοπικός θρόνος.
Ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Σάββα, «του θαυματουργού», δεσπόζει ακριβώς πάνω απ’ το λιμάνι και κοσμείται με αγιογραφίες ιδιαίτερης καλλιτεχνικής και ποιοτικής αξίας.
Ο επισκέπτης μπορεί να προσκυνήσει την Κάρα του Αγίου που ευλαβικά φυλάσσεται μέσα στον ναό.
Η μαγευτική θέα της κοιλάδας της Πόθιας και της θαλάσσιας περιοχής προς την Ανατολή μαζί με την ηρεμία της Μονής, συμπληρώνουν την μοναδικότητα του εξωτερικού χώρου του ναού.
Η εκκλησία της Παναγιάς της Χαριτωμένης (1794) με το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο της, βρίσκεται στην Χώρα, την πρώτη πρωτεύουσα της Καλύμνου και έχει μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, σχετικά με την εύρεση της παλαιάς εικόνας της Παναγίας, που κοσμεί την εκκλησία και σχετικά με την ανέγερση του ναού, όπου χρησιμοποιήθηκαν υλικά (κίονες, κιονόκρανα, επιγραφές, ανάγλυφα, δόμοι) από το ιερό του Δηλίου Απόλλωνα.
Σήμερα σώζονται, στα αρχικά τους εμφανή σημεία, σε άριστη κατάσταση.
Παναγιά η Κυρά-Χωστή, βυζαντινός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (κοντά στο λιμάνι της Ρίνας).
Χρονολογείται στον 11ο μ. Χ. αιώνα.
Αποτελείται από τρία διαμερίσματα.
Στο ανατολικό διατηρείται πλούσιος ζωγραφικός διάκοσμος.
Μέσα κι έξω από το ναό υπάρχουν διάφορα εντοιχισμένα παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά μέλη, προφανώς προερχόμενα από παρακείμενη βασιλική.
Το μοναστήρι του Σταυρού, κουρνιασμένο στο βουνό, πάνω από την παραλία Καντούνι, με το γνήσιο του εσωτερικό διάκοσμο, προσελκύει όχι μόνο πιστούς κατά τον εορτασμό της 14ης Σεπτεμβρίου, αλλά και περιπατητές, που απολαμβάνουν την διαδρομή καθημερινά.
Το συγκρότημα που αποτελεί το Μοναστήρι του Αγ. Παντελεήμονα, (17ος αιώνας) προσελκύει χιλιάδες ντόπιους και ξένους, ιδιαίτερα στην Χάρη του, και θεωρείται σαν δεύτερος Πολιούχος του νησιού, μετά (ή ίσος με) τον Άγιο Νικόλαο.
Χωμένο στο δασύλλιο του, στην πλαγιά της βορειοανατολικής μεριάς της κοιλάδας του Πανόρμου, με το εκκλησάκι του χτισμένο μέσα σε φυσική σπηλιά και την πηγή που στάζει (όπως διατείνονται κάποιοι, «γιατρεύει πληγές») πάνω από το δεξί αναλόγιο, αποτελεί το απαραίτητο προσκύνημα όσον Καλυμνίων έρχονται για διακοπές από τους τόπους μετανάστευσης τους.
Αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία
Στην Κάλυμνο μπορεί κάποιος να επισκεφτεί τα επτά κάστρα που υπάρχουν στο νησί , παλαοχριστιανικές εκκλησίες , αρχαιολογικούς χώρους καθώς και κάποιο από τα μουσεία του νησιού ( αρχαιολογικό , ναυτικό , λαογραφικό , καλύμνικο σπίτι , θαλασσίων ευρυμάτων ) . Στο αρχαιολογικό μουσείο ο επισκέπτης θα μείνει άφωνος από την πληθώρα και τη μοναδικότητα των ευρημάτων , κυρίως όμως από την περιφημη κόρη της Καλύμνου .
ΤΕΛΕΝΔΟΣ
Η Τέλενδος βρίσκεται στα δυτικά της Καλύμνου ( συγκεκριμένα απέναντι από το χωριό Mυρτιές) και σε απόσταση περίπου 900μ από τις ακτές της. Είναι ένα νησί άγονο και βραχώδες, εκτός από το πεδινό τμήμα στη βάση της χερσονήσου που σχηματίζεται στη νοτιοανατολική πλευρά της Τελένδου, πίσω από το χαρακτηρισμένο παραδοσιακό οικισμό, ο οποίος εκτείνεται κατά μήκος της ανατολικής-νοτιοανατολικής παραλίας. Η Τέλενδος ήταν κάποτε ενωμένη με την Κάλυμνο. Τα δυο νησιά χωρίστηκαν μετά από ισχυρό σεισμό το 535 μ.Χ., όπου βυθίστηκε το ενδιάμεσο τμήμα, μαζί με ολόκληρη την πόλη της αρχαίας Ποθαίας (την πρωτεύουσα της τότε Τελένδου), όπως αναφέρεται από τους χρονογράφους. Σήμερα η Tέλενδος συνδέεται με τις Μυρτιές με καΐκια που κάνουν τακτικά δρομολόγια. Στην Τέλενδο ο επισκέπτης θα συναντήσει τη γαλήνη , την ξεκούραση , τη φιλοξενία των κατοίκων και τις όμορφες παραλίες της.
ΠΑΡΑΛΙΕΣ
Το νησί μας έχει πολλές , μικρές και όμορφες παραλίες . Κάποιες αμμώδεις και άποιες άλλες βοτσαλώτες , κάποιες πολύβουες και κάποιες ερημικές . Εμείς σας ευχόμαστε καλά μπάνια .
ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ
Η Κάλυμνος αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για αναρρίχηση παγκοσμίως. Όλα ξεκίνησαν όταν ένα διάσημο ζευγάρι Ιταλών αναρριχητών επισκέφτηκαν το νησί και είδαν τις τεράστιες δυνατότητες του νησιού σε ό,τι αφορά την αναρρίχηση.
Το κλίμα του νησιού είναι ιδανικό για το άθλημα, όλο το χρόνο (από Μάρτιο έως και τέλος Νοεμβρίου), αρκετά σκιερό και με λίγες βροχές.
Το κλίμα του νησιού είναι ιδανικό για το άθλημα, όλο το χρόνο (από Μάρτιο έως και τέλος Νοεμβρίου), αρκετά σκιερό και με λίγες βροχές.